Sztuka od zawsze była przestrzenią dyskusji, polem ścierania się idei i estetyki. W tym miejscu przecinają się poglądy intelektualistów, artystów i myślicieli, którzy próbują określić granice między sztuką wysoką a popularną, między estetyką a moralnością, między tym, co wzniosłe, a tym, co prowokacyjne. Poniżej zgłębiamy wybrane cytaty dotyczące sztuki wysokiej – pełne kontrastów i głębokich refleksji, ukazujące, jak różnorodnie można postrzegać jej rolę w społeczeństwie.
„Kultura intelektualna zdaje się oddzielać sztukę wysoką od niskiej. Sztuka niska to horror, pornografia lub cokolwiek, co ma fizyczny komponent i angażuje czytelnika na poziomie trzewnym i wywołuje silną reakcję współczucia. Sztuka wysoka to ludzie jeżdżący volvo i dużo gadający. Po prostu nie chcę oddzielać tych rzeczy. Myślę, że można wykorzystać cielesne doznania do zilustrowania większych idei, czy to emocjonalnych, czy duchowych. Staram się nie wykluczać sztuki wysokiej i niskiej, ani ich rozdzielać.”
Chuck Palahniuk
Palahniuk uderza w sedno jednej z największych dyskusji w sztuce – granic między sztuką wysoką a niską. Jego sprzeciw wobec tego podziału pokazuje, że emocjonalna i fizyczna reakcja na sztukę nie musi być czymś niższym. W świecie zdominowanym przez intelektualne elity często zapominamy, że sztuka powinna przede wszystkim poruszać. Czy Mozart wywołuje mniej głębokie emocje niż dobry film grozy? Sztuka wysoka nie jest tylko dla tych, którzy „jeżdżą volvo i dużo gadają,” jak to zgryźliwie ujął Palahniuk – to także coś, co dotyka człowieka w sercu i trzewiach.
„To cena, jaką musimy zapłacić za stabilność: trzeba wybierać między szczęściem a tym, co ludzie zwykli nazywać sztuką wysoką. Poświęciliśmy sztukę wysoką.”
Aldous Huxley
Wizja Huxleya wydaje się wręcz dystopijna. W „Nowym Wspaniałym Świecie” poświęcono sztukę wysoką w imię społecznej stabilności – wybór między szczęściem a sztuką staje się dylematem nie do uniknięcia. Ale czy naprawdę trzeba poświęcać jedno dla drugiego? Może sztuka wysoka, zamiast być przeciwnikiem szczęścia, jest jego częścią, pomagając odnaleźć harmonię w chaosie. Sztuka pozwala nam patrzeć głębiej, nawet jeśli czasem prowadzi przez niewygodną refleksję.
„Myślę, że sztuka wysoka opiera się na sztuce popularnej, bez jednej nie może istnieć druga.”
Eric Rohmer
Rohmer zwraca uwagę na symbiotyczną relację między sztuką wysoką a popularną, co jest prawdą, której często nie chcemy uznać. Widzimy to w dziełach takich jak filmy Quentina Tarantino, które czerpią z popkultury, by tworzyć coś wyrafinowanego. Współczesna sztuka wysoka często odwołuje się do rzeczy powszechnie dostępnych, pokazując, że piękno może tkwić w prostocie. Nie da się oddzielić jednego od drugiego, bo sztuka żyje w ciągłym dialogu z codziennością.
„W prezentowaniu dowodów prym wiedzie nauka; w ukazywaniu piękna prym wiedzie sztuka wysoka.”
Edward Tufte
Tufte oddaje hołd roli sztuki wysokiej w ukazywaniu piękna, podczas gdy nauka zajmuje się dowodami. Jego rozróżnienie przypomina, że sztuka daje nam coś, czego nauka nigdy nie zdoła – estetyczne i emocjonalne doznania. Nauka może nas uczyć, ale to sztuka prowadzi nas do zachwytu. To właśnie w tym kontekście sztuka wysoka wyprzedza inne dziedziny, pokazując piękno rzeczy nawet tych, które wymykają się ścisłemu rozumowaniu.
„Warhol miał oddźwięk, ponieważ był sztuką wysoką i niską. I można się o to spierać bez końca.”
James Murphy
Warhol stał się ikoną, ponieważ umiejętnie balansował na granicy sztuki wysokiej i niskiej, co otworzyło drzwi do nowego rozumienia współczesnej kultury. Murphy trafnie zauważa, że można debatować na ten temat bez końca, ponieważ Warhol obalił dotychczasowe schematy, pokazując, że sztuka popularna może być równie znacząca. Warto zastanowić się, czy sztuka wysoka nie powinna w większym stopniu czerpać z codzienności, tak jak robił to Warhol, redefiniując nasze wyobrażenia o pięknie i wartości.
„Dyskusje na temat zachodniej cywilizacji zbyt często ograniczają się do dzieł sztuki wysokiej, które odzwierciedlają stosunkowo wąski element publicznego gustu i doświadczenia.”
Ibn Warraq
Ibn Warraq krytykuje ograniczenie zachodniej cywilizacji do sztuki wysokiej, która często odzwierciedla gusta elit. Jego słowa przypominają o potrzebie szerszego spojrzenia na kulturę i docenienia jej różnorodności. Sztuka wysoka nie powinna być hermetyczną wieżą z kości słoniowej – jej sens i znaczenie powinny rezonować z doświadczeniami wszystkich ludzi, a nie tylko wybranej grupy. Prawdziwa sztuka powinna przemawiać do każdej duszy, niezależnie od jej społecznego statusu.
„Tylko ludzie wykształceni mogą tworzyć lub doceniać sztukę wysoką.”
Małgorzata Walońska
Twierdzenie Małgorzaty, że tylko wykształceni mogą tworzyć lub doceniać sztukę wysoką, brzmi elitarnie, a jednocześnie prowokacyjnie. Ale czy rzeczywiście sztuka wymaga wykształcenia? Często największe arcydzieła powstawały z serca, a nie tylko z umysłu. Może wykształcenie pozwala głębiej zrozumieć konteksty, ale to intuicja i emocje prowadzą nas do prawdziwego piękna.
„Wierzę w Boga, Mozarta i Beethovena, a także ich uczniów i apostołów; – Wierzę w Ducha Świętego i prawdę jednej, niepodzielnej Sztuki; – Wierzę, że ta Sztuka pochodzi od Boga i żyje w sercach wszystkich oświeconych ludzi.”
Richard Wagner
Wiara Wagnera w jedność sztuki i boskości pokazuje jego głębokie przekonanie, że sztuka wysoka jest nie tylko tworem ludzkim, ale darem od Boga. Dla niego muzyka była niemal sakralnym doświadczeniem, a sztuka stała się czymś więcej niż tylko środkiem wyrazu – była manifestacją duchowości. Taki sposób patrzenia na sztukę przypomina nam, że w jej rdzeniu tkwi coś, co przekracza codzienność, wznosząc nas ku transcendencji.
„Tylko sztuka wysoka jest wieczna, a popiersie przeżywa miasto.”
Theophile Gautier
Dla Gautiera sztuka wysoka jest czymś wiecznym, co przetrwa nawet upadek cywilizacji. Jego słowa są hołdem dla trwałości kultury, w której artystyczne wyrazy mają moc ocalenia pamięci o społeczeństwach. Sztuka jako pomnik ludzkości rzeczywiście wyprzedza swoje czasy, pozostając świadectwem geniuszu i piękna, które nie poddaje się wpływom historii.
„W narodzie, który rozwinął reklamę do rangi sztuki wysokiej, twórca, który nie chce się reklamować, jest natychmiast podejrzewany o to, że nie ma produktu wartego sprzedaży.”
Gore Vidal
W satyrycznym tonie Vidal zwraca uwagę na komercjalizację sztuki, szczególnie w świecie, gdzie reklama zyskała status sztuki wysokiej. To prowokacyjne spostrzeżenie pokazuje, jak współczesna kultura absorbuje to, co kiedyś było zarezerwowane dla galerii i teatrów, wplatając sztukę w codzienne życie. Vidal każe nam zastanowić się, czy w takim świecie artysta, który unika autopromocji, rzeczywiście traci na znaczeniu, czy może jego dzieła zyskują na autentyczności?
„Filmy Warhola, jeśli w ogóle mają jakąś treść, opowiadają o zaspokajaniu najniższych ludzkich potrzeb. Dla tych, którzy się tym interesują, może to być sztuka wysoka. Ale to nie wyzwoli czarnoskórych ludzi.”
Amiri Baraka
Baraka, znany ze swojego bezkompromisowego podejścia do sztuki i polityki, krytykuje tutaj filmy Andy’ego Warhola, wskazując, że jego sztuka, mimo że jest uznawana za „wysoką,” koncentruje się na aspektach, które Baraka uważa za trywialne i nieistotne w kontekście walki o wyzwolenie społeczności afroamerykańskiej. Baraka akcentuje znaczenie sztuki zaangażowanej, która ma moc zmiany rzeczywistości społecznej, a nie jedynie dostarcza rozrywki czy estetycznej kontemplacji. Jego komentarz przypomina o kluczowej roli sztuki jako narzędzia politycznego i społecznego, podkreślając, że nie każda sztuka wysokiego poziomu spełnia ten cel – nie każda sztuka ma realny wpływ na życie tych, którzy tego najbardziej potrzebują.
W obliczu tych różnorodnych głosów jedno pozostaje niezmienne: sztuka, niezależnie od tego, czy określamy ją mianem „wysokiej” czy „niskiej”, zawsze odbija w sobie społeczne napięcia i indywidualne wrażliwości. Jak powiedział Warhol: „sztuka jest tym, co może ujść ci na sucho” – a więc być może to, co u jednych wywołuje wzniosłość, u innych pozostaje tylko kontrowersją. Dla Fundacji Sztuka Wysoka istotne jest jednak, aby każda forma twórczości prowokowała, inspirowała i wykraczała poza utarte schematy – by sięgała tam, gdzie kryje się prawdziwe piękno, niepokój, zachwyt.